1. Định nghĩa

Hậu môn trực tràng cấu tạo bởi ba thành phần quan trọng: trong cùng là niêm mạc (liên bào hình trụ) đến lớp cơ (gồm cơ dọc ở ngoài và cơ vòng ở trong), và mạch máu (động mạch và tĩnh mạch). Áp xe hậu môn là sự nhiễm trùng tụ mủ ở một số vị trí gây áp xe niêm mạc, dưới niêm mạc, trong lớp cơ, dưới da gần hậu môn…

2. Nguyên nhân

            Nguyên nhân chính là do các vi khuẩn của đường ống tiêu hóa mà chủ yếu là E.coli, chiếm trên 90% các vi khuẩn phân lập được từ xét nghiệm mủ đường rò ngoài ra còn do: Trực khuẩn lao, liên cầu, tụ cầu, các vi khuẩn gây viêm nhiễm các tuyến của hậu môn và các van Morgagni.

3. Phân loại

Có 5 loại:

          −          Áp xe dưới niêm mạc

          −          Áp xe hố ngồi trực tràng

          −          Áp xe chậu hông trực tràng

          −          Áp xe giữa các hốc cơ

          −          Áp xe dưới da.

4. Triệu chứng và điều trị các loại áp xe

a. Áp xe niêm mạc:

Do hậu quả của trĩ nhiễm trùng, nhức hậu môn trực tràng.

Triệu chứng: Đau rát hậu môn, thăm trực tràng có một chỗ phồng, mềm ấn vào rát đau.

Điều trị: Có thể tự vỡ ra và khỏi, có thể phải trích rạch có mủ thoát ra.
b. Áp xe hố ngồi trực tràng:

Do nhiễm khuẩn qua đường máu, bạch mạch, áp xe giữa các lớp cơ vỡ sang, áp xe dưới vào da.

Triệu chứng: Đau vùng hố ngồi, sốt cao. Đau ngồi không được. Khám có một khối u ở một bên vùng hố ngồi trực tràng, sưng, nóng, đôi khi sờ thấy mềm. Thăm trực tràng ít khi thấy u, ấn vào phía bên có ổ áp xe cũng không đau lắm.

Điều trị: Bằng cách chích rạch sau đó đặt ống dẫn lưu hoặc gạc tẩm Iodoforme.
c. Áp xe chậu hông trực tràng:

Thường do nhiễm khuẩn tiểu khung (viêm vòi trứng).

Triệu chứng: Nhiễm khuẩn tiểu khung (viêm vòi trứng). Có thể vỡ qua cơ nâng hậu môn vào khoang hố ngồi – trực tràng.

Điều trị: Chích rạch qua thành trực tràng.

d. Áp xe giữa các lớp cơ:

Có thể tiếp theo một áp xe dưới niêm mạc lan vào lớp cơ.

Triệu chứng: Đau rát hậu môn, thăm trực tràng có khối phồng, ấn vào rất đau, và đau khi rặn đi ngoài.

Điều trị: chích dọc thành trực tràng tháo mủ.

e. Áp xe dưới da:

Do nhiễm khuẩn da vùng quanh hậu môn.

Triệu chứng: nhìn thấy các ổ mủ quanh hậu môn. Chạm vào các ổ mủ bệnh nhân đau nên rất sợ ngồi ghế.

Điều trị: Chích tháo mủ.