1. Phân loại trĩ:

Có hai loại trĩ là trĩ nội và trĩ ngoại.

            – Trĩ nội : là các xoang tĩnh mạch trĩ trên (trực tràng trên) phồng to, trĩ được hình thành ở trên đường lược.

            – Trĩ ngoại : các xoang tĩnh mạch trĩ dưới (trực tràng dưới) phồng to, trĩ được hình thành ở dưới đường lược.
Đường lược: 

            – Niêm mạc ống hậu môn được chia làm hai vùng khác nhau dọc theo chiều dài của ống bằng một đường gọi là đường lược.

            – Vùng niêm mạc nằm trên đường này thì không có thần kinh cảm nhận cảm giác đau, còn vùng niêm mạc nằm dưới đường này thì có cảm giác đau.

Đặc điểm của trĩ nội:

            – Xuất phát ở bên trên đường lược

            – Bề mặt là lớp niêm mạc của ống hậu môn

            – Không có thần kinh cảm giác

            – Diễn tiến và biến chứng: chảy máu, sa, nghẹt, viêm da quanh hậu môn.

            – Tuỳ theo diễn tiến, được phân thành bốn độ:

              + Trĩ độ 1: các tĩnh mạch giãn nhẹ đội niêm mạc lên, lồi vào thành trực tràng. Trĩ nội I chưa sa ra ngoài cơ thắt, chảy máu là triệu chứng chính.

              + Trĩ độ 2: các tĩnh mạch đã giãn nhiều hơn tạo thành các búi to, mỗi khi rặn nhiều búi trĩ sa ra ngoài cơ thắt hậu môn sau đó tự co lại được

              + Trĩ độ 3: búi trĩ to, sa ra ngoài nhiều và không tự co lên được mỗi khi sa ra ngoài, phải đẩy mới lên được.

              + Trĩ độ 4: búi trĩ sa ra ngoài thường trực và có thể bị thắt nghẹt, dẫn đến hoại tử

Đặc điểm của trĩ ngoại:

            – Xuất phát bên dưới đường lược

            – Bề mặt là lớp biểu mô lát tầng

            – Có thần kinh cảm giác

            – Diễn tiến và biến chứng: đau (do thuyên tắc), mẩu da thừa

Trĩ hỗn hợp: Trên cùng một bệnh nhân xuất hiện cả trĩ nội và trĩ ngoại. Thông thường, khi diễn tiến lâu ngày, phần trĩ nội và phần trĩ ngoại sẽ liên kết với nhau, tạo thành trĩ hỗn hợp. Búi trĩ nội, khi đã sa tới độ 3, thường hiện diện dưới hình thái trĩ hỗn hợp.

2. Nguyên nhân:

            – Táo bón: Việc gắng sức khi rặn để tống phân ra có thể tạo sức ép lên các tĩnh mạch bị dãn và dẫn đến trĩ.

            – Thói quen ăn uống không tốt như ăn ít chất xơ và rau quả, ăn nhiều gia vị (tiêu, ớt), uống nhiều rượu.

            – Di truyền: Gia đình, dòng họ có nhiều người bị trĩ.

            – Thai kỳ, sinh đẻ: Sức ép quá mạnh từ bào thai có thể làm trầm trọng thêm bệnh trĩ.

3. Triệu chứng:

            – Chảy máu là triệu chứng có sớm nhất và thường gặp nhất. Đây là một trong những lý do đưa bệnh nhân đến khám. Lúc đầu chảy máu rất kín đáo, tình cờ bệnh nhân phát hiện khi nhìn vào giấy chùi vệ sinh sau khi đi đại tiện hoặc nhìn vào phân thấy vài tia máu nhỏ dính vào phân rắn. Về sau mổi khi đi đại tiện phải rặn nhiều do táo bón thì máu chảy thành giọt hay thành tia. Muộn hơn nữa cứ mỗi lần đi đại tiện, mỗi lần đi lại nhiều, mỗi lần ngồi xổm máu lại chảy. Có khi máu chảy rất nhiều bắt bệnh nhân phải vào cấp cứu. Đôi khi máu từ búi trĩ chảy ra đọng lại trong lòng trực tràng, khi đi đại tiện ra nhiều máu cục.

            – Sa búi trĩ: thường xảy ra trễ hơn sau một thời gian đi cầu có chảy máu, lúc đầu sau mỗi khi đại tiện thấy có khối nhỏ lồi ra ở lỗ hậu môn, sau đó khối đó tự tụt vào được. Càng về sau khối lồi ra đó to lên dần và không tự tụt vào sau khi đi cầu nữa mà phải dùng tay nhét vào. Cuối cùng khối sa đó thường xuyên nằm ngoài hậu môn.

            – Ngoài 2 triệu chứng chính trên: Bệnh nhân có thể có kèm theo các triệu chứng khác như đau khi đi đại tiện, ngứa quanh lỗ hậu môn. Thông thường trĩ không gây đau, triệu chứng đau xảy ra khi có biến chứng như tắc mạch, sa trĩ nghẹt hay do các bệnh khác ở vùng hậu môn như nứt hậu môn, áp xe cạnh hậu môn… Triệu chứng ngứa xảy ra do búi trĩ sa ra ngoài và tiết dịch gây viêm da quanh hậu môn làm cho bệnh nhân cảm thấy hậu môn lúc nào cũng có cảm giác ướt và ngứa.

4. Biến chứng: 

            – Chảy máu: Trĩ là do giãn mạch máu nên rất dễ rách, dễ vỡ gây chảy máu nhiều, nếu để kéo dài sẽ rất nguy hiểm, gây thiếu máu trầm trọng, cần mổ cầm máu ngay.

            – Sa trĩ: Trĩ lòi ra ngoài thành búi hoặc thành vòng gây đau đớn khó chịu. Lúc đầu chỉ sa ra ngoài khi đại tiện và nhét lại được, sau đó thì sa luôn nằm hẳn ở hậu môn và không đẩy vào được. Trĩ sa như thế sẽ sưng vù, chảy máu, bầm tím, nghẹt rất khó chịu.

            – Trĩ bị tắc nghẽn: Do cục máu đông tụ lại, làm búi trĩ sưng to rất đau, căng bóng. Lúc này cần mổ lấy cục máu ngay.

            – Trĩ bị viêm nhiễm: Làm nóng rát ngứa ngáy khó chịu ở hậu môn, khám thấy búi trĩ phù nề sưng to.

5. Điều trị _ Bài tập dành cho người bệnh trĩ

            Trĩ có thể điều trị khỏi bằng nội khoa hay các phương pháp vật lý. Vì vậy, phẫu thuật chỉ nên được xem là phương sách cuối cùng khi các phương pháp kể trên không hiệu quả, bởi vì phẫu thuật can thiệp vào giải phẫu học và sinh lý học bình thường và có thể kèm theo các di chứng nặng nề khó sửa chữa.

Điều trị nội khoa:

            Dùng thuốc có tác dụng tăng cường thành mạch, giảm đau và chống ngứa, chống phù nề, chống nhiễm trùng, chống tắc mạch… Phương pháp này đơn giản, không gây đau, lo lắng nhiều cho bệnh nhân. Tuy nhiên điều trị nội khoa chỉ có kết quả với các trĩ nội độ I, độ II hoặc chỉ định điều trị trước những biến chứng cấp tính để chuẩn bị cho các phương pháp điều trị khác triệt để hơn.

Điều trị thủ thuật:

            Đó là các phương pháp như trích xơ, thắt trĩ bằng dây cao su, làm lạnh búi trĩ bằng Nitơ lỏng, dùng tia hồng ngoại làm cho máu trong búi trĩ đông lại, thấu đông nhiệt bằng điện cực, chích nước sôi vào búi trĩ… Tuy điều trị thủ thuật được tiến hành đơn giản, rẻ tiền, không cần năm viện nhưng có thể phải tiến hành nhiều lần, điều trị không triệt để, nếu không đúng chỉ định, người thực hiện không có kinh nghiệm, bệnh dễ tái phát. Phương pháp này không áp dụng cho trĩ ngoại, trĩ hỗn hợp và trĩ nội độ IV. Sau khi làm thủ thuật, có thể đau tại chỗ, có khi gặp biến chứng tắc mạch, chảy máu, nhiễm trùng, áp xe hậu môn, bí tiểu, rối loạn cương…

Điều trị bằng các phương pháp phẫu thuật:

            Hiện nay có rất nhiều phương pháp phẫu thuật để cắt bỏ đi các búi trĩ như phương pháp Longo, các phương pháp tiến hành bằng dao điện, sóng cao tần và mới nhất là dùng sóng siêu âm…

            Trong đó phương pháp Longo được cho là hiện đại hơn cả. Vì ưu điểm của phương pháp Longo là ít đau và phục hồi nhanh, sớm trở về với sinh hoạt và công việc hàng ngày, thời gian mổ nhanh. Tuy nhiên, để thực hiện phương pháp này, người bệnh cần một khoản chi phí lớn và cần phải được gây tê tủy sống. Tuy là phương pháp hiện đại, nhưng người bệnh vẫn có thể gặp một số biến chứng sau mổ như bí tiểu, chảy máu, nhiễm trùng, áp xe hậu môn, trĩ tắc mạch, són phân, sa niêm mạc…

Chăm sóc sau khi mổ

             Sau khi phẫu thuật hậu môn trực tràng, người bệnh có cảm giác đau đớn.Vì thế khi vận động có thể làm vết thương bị chảy máu. Cho nên người bệnh nên nghỉ ngơi trên giường, hai ngày sau khi phẫu thuật xong thì mới được vận động nhẹ. Trường hợp phải buộc garô để điều trị trĩ nội và cắt bỏ thịt thừa do chỉ buộc chưa tiêu thì không nên vận động quá sức, để tránh bị chảy máu. Khi vết thương đã lành, chỉ buộc đã khô miệng thì đây là giai đoạn tương đối an toàn, người bệnh nên căn cứ vào tình trạng sức khỏe của mình để tiến hành vận động phù hợp

           – Cố gắng bài tiết hết phân: Có người bệnh do sau khi phẫu thuật trĩ, hậu môn bị đau nên cảm thấy sợ khi đi vệ sinh, hoặc do hậu môn bị đau nên  không bài tiết phân, từ đó làm cho thời gian phân đọng lại trong trực tràng quá lâu, nước bị hấp thụ quá nhiều, khiến phân khô, rắn.

           – Không nên ngồi quá lâu trong nhà vệ sinh: Có người bệnh trĩ do sau khi phẫu thuật, hậu môn bị sưng phù, nên lúc nào họ cũng có cảm giác muốn đi vệ sinh. Thời gian đi vệ sinh quá lâu sẽ làm cho hậu môn bị phù hoặc vết thương bị chảy máu. Người bệnh có thể dựa vào lượng phân thải ra mỗi lần đi vệ sinh sau khi phẫu thuật để kiểm tra hậu môn trực tràng có bài tiết hết hay không. Nếu lần thứ nhất, lượng phân thải ra tương đối nhiều, lần sau lại rất ít hoặc không có thì người bệnh nên giảm bớt số lần đi vệ sinh, hoặc phải kịp thời thông báo cho bác sĩ bệnh tình của mình để có những hướng dẫn cụ thể.

Điều trị bằng Y học cổ truyền:

            Với Y học cổ truyền, có nhiều phương pháp điều trị trĩ như: Uống thuốc, bôi thuốc, đắp thuốc. Phương pháp này được nhiều người ưa thích vì tính mát, thực hiện nhẹ nhanh, phù hợp cho những người bận công việc, sợ dao kéo, gây tê…

            Trong kho tàng Y học cổ truyền, có một bài thuốc điều trị bệnh trĩ kinh điển là bài Bổ trung ích khí. Bài thuốc này đã được ghi chép và hướng dẫn nhiều trong các tài liệu y khoa cổ phương.

           Bài thuốc gồm các vị sau: Hoàng kỳ (tẩm mật ong, sao thơm) 12g, nhân sâm 4g (có thể thay bằng bố chính sâm 12g), bạch truật (sao với gạo) 8g, đương quy (tẩm rượu rồi chưng lên) 8g, cam thảo (sao với mật ong) 4g, thăng ma (sao với rượu) 6g, trần bì (sao thơm) 6g, sài hồ 6g. Nếu đại tiện ra máu nhiều, gia thêm cỏ nhọ nồi (sao đen) 8g, hoa hòe (sao thơm) 8g. Nếu nóng rát, tiết dịch nhiều ở vùng hậu môn gia hoàng bá (sao vàng) 6g

           Cách dùng:

            + Nếu dùng thuốc thang thì sắc như sau: Nước nhất đổ vào 3 chén nước sắc thành 1 chén, nước nhì đổ vào 2 chén nước sắc thành 0,8 chén, hòa chung chia 2 lần uống sau khi ăn cơm.

            + Nếu dùng tễ: Mỗi ngày uống 20-30g chia thành 2 lần sau khi ăn cơm.

            + Tuy nhiên đối với các bệnh nhân bị xuất huyết ở phần trên như ho ra máu, chảy máu cam, ho, suyễn, bệnh kiết lỵ, người gầy yếu, nóng bức, hay ra mồ hôi… thì không dùng được bài này.

6. Chế độ dinh dưỡng:

Với người mắc bệnh, ngoài việc điều trị theo đơn của bác sĩ, việc ăn uống rất có giá trị trong điều trị hỗ trợ bệnh trĩ.

6.1. Những thực phẩm nên dùng:

           – Nên dùng những thực phẩm giàu dinh dưỡng, dùng nhiều rau, chất xơ.
           – Các món cung cấp nhiều chất xơ như: Rau, củ, quả, đậu phụ, ngũ cốc. Các loại rau mồng tơi, rau đay, rau dền, rau diếp cá, rau lang có tính mát, nhuận tràng giúp tiêu hóa dễ dàng. Củ khoai lang cũng rất tốt đối với người bệnh trĩ, nên ăn thêm khoai lang luộc vào các bữa phụ. Nên ăn các loại bưởi, cam, quýt vừa giúp thanh nhiệt, vừa cung cấp nhiều chất xơ.
           – Do bệnh trĩ gây mất máu mãn tính nên người bệnh dễ bị thiếu máu. Thực phẩm nhiều chất sắt sẽ giúp cơ thể tạo máu và cung cấp nguồn sắt dự trữ để sử dụng khi cần. Những loại thực phẩm chứa nhiều chất sắt bao gồm gan gà, cua hấp, cá ngừ, mận, mơ khô, nho khô, hạt hướng dương, hạt điều, hạnh nhân, mè, khoai tây, rau cần, mộc nhĩ đen (nấm mèo đen), vừng, rau bó xôi, bông cải xanh nấu chín, dưa đỏ… Chuối cũng là loại quả có giá trị nhuận tràng tốt, sau mỗi bữa ăn nên dùng một quả chuối.
           – Các loại dầu. Trong mỗi bữa ăn, nên dùng dầu ô liu, dầu lanh…           
           – Nước trái cây. Đặc biệt là nước của các loại quả mọng có màu đậm. Anh đào, dâu đen và dâu xanh chứa các chất anthocyanin và proanthocyanidin vốn có thể làm giảm đau sưng do bệnh trĩ gây ra bằng cách củng cố các tĩnh mạch trĩ. Uống ít nhất 1 ly nước trái cây hỗn hợp nói trên mỗi ngày.
           – Uống nhiều nước hơn người khác (tối thiểu 2,5 lít/ngày, chia ra 6-8 lần.; Có thể uống nước nấm đông cô và nấm mèo theo tỉ lệ 1/1, chia ra uống trong ngày để tận dụng hoạt chất chống đau và giữ máu loãng của nấm; Ăn cơm gạo lứt vài ngày.
           – Nên siêng năng vận động, không ngồi lâu một chỗ – nhất là những người làm việc văn phòng, thợ may, người ngồi nhiều với máy tính… Hằng ngày nên tập thể dục nhẹ nhàng.

6.2. Những thực phẩm nên hạn chế:

           – Khi mắc bệnh trĩ không nên uống nhiều rượu, bia, không ăn nhiều các loại gia vị cay như: Ớt, hồ tiêu, hành, nước chè đặc, nước trà xanh…
           – Cần giảm tối đa bánh mì, cơm tấm, bánh ngọt và sô-cô-la (không chỉ vì các món này gây táo bón mà vì tăng phản ứng ngứa hậu môn); Tránh nước ngọt có gas để đừng tăng áp lực trong khung ruột; Kiêng tuyệt đối món ăn nào đã gây dị ứng ngoài da trước đó.
           – Hạn chế ăn muối do nó có khuynh hướng giữ nước lại trong cơ thể, khiến cho các tế bào và mạch máu trương căng, làm trầm trọng hơn các triệu chứng bệnh trĩ.

6.3. Cách bổ sung chất xơ:

           – Thêm món sa lát: Làm món sa lát xà lách – cà chua và thêm vài lát dưa chuột. Đây đều là những thực phẩm giàu chất xơ.

           – Hoa quả tươi cho bữa phụ: Các loại quả tươi như táo, lê, kiwi, xoài và mận đều rất giàu chất xơ. Vì vậy, hãy đặt vài miếng táo, vài quả mận… ở trên bàn làm việc hay trong cặp sách để nhấm nháp trong bữa phụ.

           – Thêm vài quả dâu: Các loại quả họ dâu đều rất thích hợp trong các món sa lát mùa hè hay ly sữa chua. Vài quả dâu đất ngọt không chỉ làm tăng hương vị của món ăn mà còn bổ sung thêm chất xơ tốt cho cơ thể.

           – Đổi món cơm: Vào một bữa tối trong tuần, thay vì ăn cơm nấu từ gạo trắng hãy thay bằng gạo lức.

           – Nhấm nháp các loại đỗ hạt: Canh đỗ, đỗ khô chế biến kiểu snack đều rất giàu chất xơ.

           – Quả khô: Các loại quả khô như mận, mơ rất giàu chất xơ.

           – Đĩa rau màu sắc trong mâm tiệc: Mỗi buổi tiệc, bên cạnh các món thịt cá tôm bổ dưỡng, hãy làm một khay gồm các loại rau tươi như cà rốt, cần tây, dưa chuột và cà chua. Đây là những loại rau giúp các món ăn giàu dinh dưỡng bớt ngán và lại rất nhiều chất xơ.

6.4. Một số món cháo trị chứng táo bón:

Nấu cháo với chuối tiêu, mật ong, khoai tây… và ăn 1 liều lượng hợp lý trong 1 thời gian nhất định sẽ góp phần trị chứng táo bón đáng sợ.

Cháo chuối tiêu:

Nguyên liệu: Chuối tiêu 2 quả, gạo tẻ 50g, lượng vừa đủ đường trắng.

Cách làm: Chuối tiêu bỏ vỏ, dầm nát. Ngâm rửa gạo, cho vào nồi nấu thành cháo với lượng nước vừa đủ. Sau khi cháo chín, cho chuối tiêu đã đánh nhuyễn, đường vào đun sôi có thể dùng.

Mỗi ngày ăn 1 lần, liên tục 3-5 ngày có thể thanh nhiệt, nhuận tràng, nhuận phổi, cắt cơn ho. Món cháo này thích hợp cho người bị trĩ đại tiện ra máu, suy phổi, bị ho, hoặc người say rượu…

Cháo mật ong:

Nguyên liệu: Gạo tẻ 50g, lượng mật ong vừa đủ.

Cách làm: Ngâm rửa gạo, cho vào nồi nấu thành cháo với lượng nước vừa đủ. Sau khi cháo chín cho thêm mật ong, đun sôi có thể dùng.

Mỗi ngày ăn 1 lần, liên tục 3-5 ngày có tác dụng nhuận phổi, cắt cơn ho, nhuận tràng. Món cháo này thích hợp cho người bị suy nhược tì vị dẫn đến chán ăn, đau bụng, người bị suy phổi ho khan, hoặc người ho lâu ngày không khỏi, người bị suy nhược cơ thể dẫn đến táo bón…

Cháo khoai tây:

Nguyên liệu: Khoai tây 100g, gạo tẻ 50g.

Cách làm: Khoai tây gọt vỏ, rửa sạch, thái hạt lựu, cho vào nồi nấu thành cháo cùng gạo tẻ và lượng nước vừa đủ.

Mỗi ngày dùng 1 lần, liên tục 3-5 ngày có tác dụng ích khí, kiện tì, giải độc, thông tiện. Món cháo này thích hợp cho người bị suy nhược tì vị dẫn đến đau bụng, táo bón…

Cháo vừng:

Nguyên liệu: Gạo nếp 100g, lượng vừng vừa đủ.

Cách làm: Ngâm rửa sạch vừng, sau đó phơi khô rồi đảo qua lửa cho nứt. Mỗi lần lấy 30g, nấu với 100g gạo nếp thành cháo, ăn thường xuyên sẽ có công hiệu.

Cháo sung mật ong:

Nguyên liệu: Gạo tẻ 50g, quả sung 30g.

Cách làm: Rửa sạch gạo, cho vào nồi đun thành cháo với lượng nước vừa đủ. Sau đó cho sung vào đun sôi có thể dùng. Khi ăn thêm mật ong.

Món cháo này ăn thường xuyên cũng có công hiệu trị chứng táo bón.

7. Phòng bệnh:

– Táo bón là nguyên nhân chính dẫn đến trĩ. Để tránh táo báo nên theo các lời khuyên dưới đây,  trong trường hợp táo báo nặng, bệnh nhân có thể được điều trị bằng các thuốc làm mềm phân hoặc chế phẩm bổ sung chất xơ.

– Tập thói quen đi cầu đều đặn hàng ngày.

– Điều chỉnh thói quen ăn uống:

              + Tránh các chất kích thích như cà phê, rượu, trà.

              + Tránh các thức ăn nhiều gia vị như ớt, tiêu.

              + Uống nước đầy đủ.

              + Ăn giàu chất xơ từ hoa quả, rau xanh và ngũ cốc nguyên cám.

– Vận động thể lực: nên tập thể dục và chơi các môn thể thao nhẹ như bơi lội, đi bộ…

– Điều trị các bệnh mãn tính hiện có như viêm phế quản, dãn phế quản, bệnh lỵ

8. Câu hỏi liên quan:

Câu 1: Bệnh trĩ đối với phụ nữ mang thai ảnh hưởng như thế nào?

            Phụ nữ trong thời kỳ mang thai, nhất là vào giai đoạn sau của thai kỳ rất dễ mắc bệnh trĩ. Trên thực tế, không có sự ảnh hưởng của trĩ đến khả năng mang thai và sinh đẻ của người phụ nữ, nhưng khi mắc trĩ  thì một trong những triệu chứng hay gặp đó là chảy máu nên nếu mắc trĩ lâu ngày, chảy máu nhiều có thể dẫn đến thiếu máu làm suy giảm sức khoẻ. Khi có thai, bản chất cơ thể người phụ  nữ đã có hiện tượng thiếu máu sinh lý do hồng cầu loãng hơn người bình thường nếu kèm thêm bị thiếu máu vì mắc trĩ trước đó thì sẽ làm cho sức khoẻ của thai phụ không tốt và ảnh hưởng đến sự phát triển của thai nhi làm cho em bé dễ sinh nhẹ cân…Nếu một người đã mắc trĩ  thì trong thời gian mang thai và khi sinh nở, có thể sẽ làm cho bệnh trĩ nặng thêm. Vì thế, cùng với việc khi có thai, bạn phải đi khám thai thường xuyên để theo dõi sự phát triển của thai nhi, thì cũng nên tham vấn cũng cách phòng tránh bệnh trĩ trong thai kỳ cho tốt như ăn uống nhiều chất xơ, ăn nhiều rau xanh và hoa quả chín, tránh ngồi xổm và không ăn những gia vị cay nóng quá, cũng như không nên làm việc nặng nhất là khi có thai.
Câu 2: Sau khi mổ trĩ bao lâu thì quan hệ được?

            Nói chung, bệnh trĩ khi đã được điều trị đúng cách thì người bệnh sẽ trở lại sinh hoạt bình thường. Thông thường bệnh nhân khi cắt trĩ phải kiêng trong vòng 1tuần mới được giao hợp.

Câu 3: Trĩ thuyên tắc có biến chứng gì nếu không phẫu thuật?

            Trĩ thuyên tắc cần phải mổ vì nếu không mổ có thể dẫn đến hoại tử búi trĩ, nhiễm trùng có thể để lại di chứng gây ảnh hưởng đến cơ vòng hậu môn dẫn đến khó kiểm soát vấn đề đại tiện sau này. Nên mổ sớm tránh để lại di chứng.