Bệnh dại ở người

1. Gây nhiễm

           Bệnh dại là bệnh truyền nhiễm cấp tính do virus dại gây ra. Virus dại có trong nước bọt của súc vật bị dại (chó, mèo…) lây sang động vật khác và lây sang người qua da và niêm mạc bị tổn thương (dù rất nhỏ) do bị súc vật dại cắn, cào, liếm hoặc khi làm thịt súc vật bị dại. Virus dại có sức đề kháng kém: ở nhiệt độ 600c virus sẽ chết trong vòng 5 phút; ở nhiệt độ 1000C, virus sẽ chết trong vòng 1 phút. Tuy nhiên với nhiệt độ trong phòng ở, virus có thể sống được 1-2 tuần. Vì vậy, đồ vật dính nước bọt chó dại, người bị dại được coi là nguy hiểm.

          Virút dại xâm nhập vào cơ thể người từ động vật  bị dại qua vết cắn , vết xước, vết liếm trên lớp da, niêm mạc bị tổn thương. Ở một số súc vật ăn thịt trong nước bọt cuả chúng có nhiều enzym hyaluronidaze là yếu tố có thể giúp cho virút dại lan toả nhanh hơn tới hệ thần kinh.

           Là một virus ái thần kinh, sau khi xâm nhập nó tồn tại nhân lên tại vết thương từ vài giờ cho tới vài tuần. Sau đó nhanh chóng đi tới các đầu mút thần kinh cảm giác và vận động cuả hệ thần kinh ngoại biên rồi chuyển tới cơ quan thần kinh trung ương.

           Khi đã có mặt ở trong nơron cuả hệ thần kinh ngoại biên, virus được vận chuyển trong acxon bằng dòng phản hồi cuả tế bào sợi acxon với tốc độ 0.3 mm/giờ tới hệ thần kinh trung ương, nơi nó tiếp tục được nhân lên.

           Phần cuống não bị nhiễm trước tiên, sau đó tới vùng dưới đồi và cuối cùng đến phần vỏ não bị tổn thương. Tuy nhiên vào giai đoạn nhiễm cuối thì toàn bộ hệ thần kinh trung ương cũng như một số mô ngoài như tuyến nước bọt cũng bị nhiễm virus, nhưng cơ chế nhân lên cũng bắt đầu vào thời điểm nào thì chưa rõ. Khi xâm nhập và nhân lên trong tế bào thần kinh, virus dại gây tổn thương não tuỷ ở các mức độ nặng nhẹ mà biểu hiện lâm sàng sẽ khác nhau.

2. Ủ bệnh

           Thời kỳ ủ bệnh tương ứng với sự di chuyển và nhân lên của virus. Thời gian này dài hay ngắn tuỳ thuộc vào quãng đường phải đi qua từ nơi vết cắn đến thần kinh trung ương.

           Thời gian ủ bệnh trung bình là 30 – 90 ngày ( 80% trường hợp ), có những trường hợp nhanh dưới 20 ngày ( 5 – 10% trường hợp ) hoặc chậm hơn 3 tháng ( 7 – 20% trường hợp ). Thậm chí kéo dài hơn cả năm ( 1,8% trường hợp ). Thời gian ủ bệnh ngắn nhất được tìm thấy khi vết cắn ở đầu, mặt, tay và đặc biệt là đối với trẻ em.

3. Tác nhân gây bệnh

            Vi rút dại thuộc họ Rhabdoviridae, giống Lyssavirus, có vật liệu di truyền là ARN, vỏ ngoài là lipid. Vi rút dại có sức đề kháng yếu, dễ bị bất hoạt bởi nhiệt độ; dễ bị phá hủy bởi các chất hòa tan lipid (xà phòng, ether, chloroform, acetone); rất nhạy cảm với tia cực tím và bị bất hoạt nhanh chóng trong dung dịch cồn, cồn i ốt.

            Chẩn đoán bệnh dại trên người chủ yếu dựa vào các triệu chứng lâm sàng đặc trưng của bệnh và tiền sử phơi nhiễm với vi rút dại. Chẩn đoán xác định bệnh dại bằng các kỹ thuật xét nghiệm: phát hiện kháng nguyên (FAT), phân lập vi rút, kỹ thuật sinh học phân tử (RT – PCR), phát hiện kháng thể (ELISA, RFFIT, FAVN). Tuy nhiên, trên thực tế do tính nguy hiểm của bệnh dại, nên khi bị động vật nghi dại cắn, người bệnh phải được giám sát và điều trị dự phòng khẩn cấp mà không chờ chẩn đoán xác định bệnh dại ở động vật bằng xét nghiệm.

4. Triệu chứng tiền lâm sàng

           Từ 2 – 4 ngày trước khi phát hiện, bệnh nhân thấy đau nhức, sưng tấy tại vết cắn có thể quan sát được. Những dấu hiệu này lan rộng dọc theo hệ thống thần kinh và hệ thống hạch bạch huyết. đồng thời với các triệu chứng trên còn có một số triệu chứng khác kèm theo: bồn chồn, thổn thức, la hét, chán nản vô cớ.

5. Triệu chứng lâm sàng

a. Thể co thắt:

           Đây là thể thường gặp nhất. Đặc điểm là co cứng, co thắt, co giật, run các cơ kể cả cơ ở mặt. Co thắt hô hấp và co thắt thanh quản là biểu hiện tổn thương hành tủy. Triệu chứng đặc trưng của bệnh nhân là lên cơn dại:

                – Sợ nước: bệnh nhân thường rất khát nhưng khi uống nước họ bị co thắt lồng ngực, bị ức chế thở và run cầm cập. Trạng thái này qua mau nhưng để lại ấn tượng kéo dài cho bệnh nhân, vì vậy họ không thiết uống nước mặc dù rất khát. Từ đó dẫn đến chỉ cần nhìn thấy 1 ly nước hoặc nghe tiếng nước chảy cũng sợ.

               – Sợ gió, sợ ánh sáng được mô tả tương tự. Tính cách bệnh nhân không bình thường, bệnh nhân bị phấn khích quá độ khi bị kích thích. Không phát hiện dấu hiệu mất tri thức.

           Những cơn co thắt đầu tiên còn xa nhau, càng ngày càng mau và thường tử vong sau 3 – 4 ngày do ngất hoặc ngạt trong một cơn co thắt sợ nước hoặc sau một cơn hôn mê.

b. Thể liệt:

           Thể này hiếm hơn, kém điển hình hơn. Dấu hiệu phấn khích quá độ không có. Bệnh xuất hiện rất nhanh sau giai đoạn co thắt, run. Liệt có thể tiên phát và bắt đầu bằng liệt 1 chi hoặc 2 chi dưới rồi lan lên trên ( hội chứng Landry ) hoặc xuống dưới. Tử vong thường do ngạt hoặc ngất vào ngày thứ 4, diễn biến bệnh không quá 4 – 10 ngày.

c. Thể cuồng:

           Bệnh nhân bị kích thích quá độ, có những phản ứng dữ tợn, người bệnh trở lên hung bạo. Vì vậy bệnh nhân thường có những hành vi không bình thường như chống lại y bác sĩ và những người quanh mình. Thể trạng suy sụp nhanh, hôn mê, ngất và chết.

6. Chẩn đoán tổng quát

           Nếu bệnh ở vào thời kỳ toàn phát thì việc chẩn đoán qua những biểu hiện lâm sàng không khó lắm, nhưng trong công tác thực tế ta thường gặp phải những trường hợp như sau:

a. Chó vẫn sống hay bề ngoài vẫn khoẻ mạnh:

           Cần phải tiến hành việc theo dõi và không được giết chó trong bất kỳ trường hợp nào. Nếu chó đang trong thời gian ủ bệnh thì các triệu chứng sẽ xuất hiện thường là khoảng 2 ngày sau nhưng có thể lâu hơn. Khi xuất hiện những biểu hiện đầu tiên của bệnh, chúng ta sẽ bước sang trường hợp thứ hai.

b. Chó bị bệnh:

           Dựa vào những triệu chứng lâm sàng để kết luận. Đối với thể bại liệt, con vật thường bị bại liệt phần thân sau hay bại hàm. Còn đối với thể dại điên cuồng, con vật có những cơn hung dữ, chảy nhiều nước bọt và tiếng sủa khan. Con vật sẽ chết 2 – 3 ngày sau đó. Khi đó chúng ta sẽ gặp trường hợp thứ 3.

c. Chó đã chết:

           Lấy mẫu là những phần ở não để tiến hành xét nghiệm.

7. Xử trí sau khi bị súc vật cắn

           Người bị chó, mèo cắn, kể cả khi con vật đã được tiêm phòng dại, cần xử lý ngay vết cắn bằng xà phòng hoặc chất sát trùng.

           Sau đó đến phòng tiêm vác xin dại của viện Pasteur thành phố hoặc các trung tâm y tế dự phòng quận/huyện  để khám và nhận điều trị dự phòng bằng kháng huyết thanh và, hoặc vắc xin dại theo thường quy.

8. Thai phụ, đang cho con bú bị chó cắn có nên tiêm vắc xin phòng dại

           Trường hợp của bạn cần phải tiêm vắc xin phòng dại. Phụ nữ có thai, đang cho con bú và trẻ em mới sinh vẫn có thể tiêm phòng dại được những phải có chỉ định và theo dõi của bác sỹ chuyên khoa và nên sử dụng loại vắc xin phòng dại tế bào.

           Hiện nay, vắc xin phòng dại được sản xuất trên công nghệ nuôi cấy tế bào. Đây là công nghệ tiên tiến nhất hiện nay. Ưu điểm của loại vắc xin này là có hiệu quả phòng bệnh cao, ít gây biến chứng nhưng giá thành lại khá cao. Nước ta không sử dụng loại vắc xin trên do giá thành không phù hợp với thu nhập của người dân.

           Viện vệ sinh dịch tễ trung ương đang áp dụng chế tạo vắc xin dại theo phương pháp Fuenzalia. Loại vắc xin này được sản xuất từ não súc vật non, cụ thể là từ não chuột bạch mới đẻ. Tuy không phải là loại vắc xin được chế tạo theo công nghệ hiện đại nhất nhưng loại vắc xin này cũng có hiệu quả phòng dại tốt, dùng được cho cả phụ nữ mang thai và đặc biệt giá thành thấp nên được sử dụng rộng rãi tại các nước đang phát triển. Bạn chắc chắn đã được tiêm loại vắc xin này, vì thế bạn cứ yên tâm việc bạn tiêm phòng không ảnh hưởng gì đến thai nhi cả.

           Cho đến nay, kể cả Y học hiện đại và Y học cổ truyền đều khẳng định bệnh dại khi đã lên cơn đều dẫn đến tử vong 100%. Biện pháp duy nhất để cứu chữa những người bị súc vật dại cắn hoặc tiếp xúc với vi rút dại là phải tiêm vắc xindại và huyết thanh kháng dại càng sớm càng có hiệu quả. Tuyệt đối không chữa bằng thuốc nam để tránh cái chết oan uổng.

Cho đến nay, khoa học đã xếp các vắc xin đối với người có thai thành ba nhóm :

              – Nhóm 1: bao gồm những vắc xin hoàn toàn vô hại đối với thai, ngược lại còn tác dụng bảo vệ thai sau khi đẻ ra trong vài tháng đầu tiên nhờ chất kháng thể của mẹ có được sau khi tiêm chủng đã chuyển sang con qua hàng rào rau thai. Đó là các vắc xin phòng uốn ván, vắc xin chống viêm gan virút B, vắc xin phòng bại liệt bào chế từ những virut đã bất hoạt, vắc xin phòng cúm.

              – Nhóm 2: là nhữngvắc xin có thể tiêm chủng trong một số hoàn cảnh như vắc xin phòng bệnh tả (khi có dịch ở khu vực người mẹ sống), vắc xin phòng bệnh dại (khi bà mẹ bị chó dại cắn hoặc chó nghi ngờ bị dại cắn), vắc xin chống bệnh sốt vàng.

              – Nhóm 3: Là các vắc xin không được dùng cho các bà mẹ đang có thai, bao gồm vắc xin phòng bại liệt uống (chế bằng vi rút giảm độc lực) của Sabin,vắc xin chống bệnh ho gà, bạch hầu, thương hàn, sởi, quai bị và lao (BCG).  Bạn cần đến khám ngay lập tức tại Viện Vệ sinh dịch tễ để được vấn cụ thể.

9. Tiêm phòng

a.Tiêm dự phòng hay tiêm trước phơi nhiễm:

– Tiêm ngừa cơ bản: tiêm bắp 3 liều (0,5mL/ liều) vào ngày 0, ngày 7, ngày 28.

– Tiêm nhắc: 1 năm sau.

– Các mũi tiêm nhắc: cách 5 năm.

– Lịch tiêm vào ngày 28 có thể tiêm vào ngày 21.

b.Tiêm vắc xin “điều trị” (dự phòng bệnh dại sau khi xác định hay theo dõi phơi nhiễm):

Điều trị sơ cấp cứu:

           Việc điều trị vết thương rất quan trọng và phải được thực hiện ngay sau khi bị cắn. Đầu tiên, phải rửa vết thương với thật nhiều nước và xà phòng hay thuốc làm sạch vết thương, sau đó bôi cồn 70o, cồn iod hay dung dịch dẫn xuất amonium bậc 4 tỷ lệ 0.1/ 100 (chú ý là phải rửa sạch xà phòng ở vết thương vì 2 chất này trung hòa lẫn nhau).

           Vắc xin điều trị phải được thực hiện dưới sự giám sát y khoa và chỉ tiêm tại Trung Tâm Điều Trị Bệnh Dại.

Phác đồ tiêm bắp:

Tiêm Vắc xin ở người chưa tiêm dự phòng:

           Người lớn và trẻ em dùng cùng 1 liều: tiêm 5 mũi, mỗi mũi tiêm 0,5mL vào ngày 0, ngày 3, ngày 7, ngày 14, ngày 28 và ngày 90 (tùy chọn).

           Trong trường hợp phơi nhiễm độ III, phải tiêm Immunoglobulin dại, kết hợp với Vắc xin. Tạo miễn dịch thụ động bổ xung vào Ngày 0 được yêu cầu với:

           – Immunoglobulin dại có nguồn gốc từ người (HRI): 20 IU/ kg cân nặng cơ thể.

           – Immunoglobulin dại có nguồn gốc từ ngựa: 40 IU/ kg cân nặng cơ thể.

           – Tiêm vắc xin và immunoglobulin kháng dại bằng hai bơm tiêm riêng rẽ và tiêm ở các vị trí khác nhau.

           – Trong vùng có dịch bệnh ở súc vật, độ nặng của một vài trường hợp phơi nhiễm tuỳ thuộc vào độ nặng của vết thương và/ hoặc vị trí vết thương (gần hệ thần kinh trung ương), đến khám trễ hay tình trạng suy giảm miễn dịch của cá nhân, mà có thể thay đổi, tuỳ trường hợp, tiêm 2 mũi vào Ngày 0.

           – Tiêm vắc xinở người đã tiêm dự phòng (và có sổ tiêm ngừa để biết chắc chắn lịch tiêm ngừa trước đây):

           – Tiêm vắc xin trong vòng 5 năm trở lại đây (vắc xin dại loại nuôi cấy trên tế bào): 2 mũi tiêm vào Ngày 0 và Ngày 3.

           – Tiêm vắc xin đã hơn 5 năm hay tiêm không đầy đủ, bệnh nhân được xem như trường hợp không chắc chắn có chủng ngừa.

Phác đồ tiêm trong da:

           – Đối với tiêm ngừa sau phơi nhiễm, Tổ chức Y tế Thế Giới công nhận hiệu lực của việc tiêm vắc xin dại bằng đường tiêm trong da (ID). Nếu Abhayrab được tiêm trong da, các hướng dẫn và thận trọng sau cần được tôn trọng triệt để.

           – Một liều tiêm trong da là 0,1 mL vắc xin hoàn nguyên, nghĩa là bằng 1/5 liều tiêm bắp.

Tiêm vắc xin ở người chưa tiêm dự phòng:

           – Phác đồ “2-2-2-0-2” được khuyên dùng:

           – Hai mũi tiêm trong da, mỗi mũi 0,1 mL tại hai vị trí khác nhau vào ngày 0, ngày 3, ngày 7, ngày 28.

Tiêm vắc xin ở người đã tiêm dự phòng:

           Tiêm nhắc khẩn cấp: 0,1 mL vào ngày 0 và ngày 3.

10. Dinh dưỡng

          Không phải kiêng cữ ăn. Không làm việc nặng quá sức. Không dùng các thuốc làm giảm miễn dịch, các thuốc dạng corticoid và rượu, bia tối thiểu 2 tuần sau khi tiêm ngừa.

11. Hỏi đáp

Câu 1:

          Tay có vết thương hở mà chạm vào máu chó dại thì có bị lây không ?

Trả lời:

          Chó dại thường lây bệnh dại qua nước bọt, nếu vết thương hở dính máu chó dạ icó bị dại không thì chưa xác định được. Nên đến bệnh viện để chích ngừa phòng bệnh (1088-111).

Câu 2:

           Bị chó cắn 10 ngày rồi  bây giờ tiêm vawcxin ngừa dại có phát huy tác dụng không ?

Trả lời:

          Chúng tôi đã trao đổi với TS.BS Nguyễn Văn Vĩnh Châu – giám đốc Bệnh viện Bệnh nhiệt đới TP.HCM – xung quanh vấn đề này. TS Châu cho biết:

           Ngay sau khi bị chó cắn phải sơ cứu lập tức bằng cách rửa vết thương liên tục dưới dòng nước sạch và xà phòng (hoặc các loại dung dịch sát khuẩn như iodine có hiệu quả tiêu diệt virut tốt) trong vòng 15 phút. Sau đó lập tức đến cơ sở y tế để được điều trị dự phòng bằng chích kháng huyết thanh dại và chích văcxin ngừa dại.

          Việc sử dụng kháng huyết thanh dại phải được thực hiện càng sớm càng tốt, tốt nhất là sau vài giờ bị chó cắn và không quá 24 giờ.

           Cần lưu ý dù đã chăm sóc vết thương đúng cách và chích kháng huyết thanh lập tức ngay sau khi bị chó cắn, y văn vẫn ghi nhận một số trường hợp tử vong do chó dại cắn (hiệu quả không đạt 100%).

           Ngoài ra, thời gian điều trị càng muộn thì hiệu quả càng kém và thông thường sau 24-48 giờ, việc điều trị có lẽ không còn ý nghĩa do virut đã xâm nhập và ẩn nấp an toàn bên trong tế bào thần kinh.

           Ngoài ra, kháng huyết thanh hiện đang sử dụng tại nước ta chủ yếu sản xuất từ huyết thanh ngựa, do đó khi sử dụng có thể gặp những tai biến huyết thanh (tuy ít gặp) như dị ứng hoặc sốc phản vệ, có thể dẫn đến tử vong.

Câu 3: Chích văcxin dại có gây mất trí nhớ?

         Tôi bị chứng mất trí nhớ, hay quên. Cách đây bốn năm, tôi bị chó cắn và đã đi tiêm ngừa. Thời gian sau tôi nhận thấy dấu hiệu mất trí nhớ, da xấu đi rất nhiều, tính tình thay đổi, khó chịu và rất nóng tính nhưng không hiểu vì sao.

          Gần đây tôi có người quen bị chó nhà cắn và họ không đi tiêm ngừa (vì chó đã được tiêm ngừa dại). Họ nói tiêm ngừa dại sẽ bị mất trí nhớ và rất nóng, có hại cho sức khỏe. Nghe nói như vậy tôi rất hoang mang, không biết có phải ngày trước tôi đã tiêm ngừa dại nên mới dẫn đến hậu quả như vậy?

Trả lời

           – Một phương cách phòng bệnh nhiễm trùng hữu hiệu là dùng thuốc chủng ngừa (thường gọi văcxin). Văcxin là những chế phẩm sinh học chứa mầm bệnh (là vi khuẩn hoặc siêu vi sống hoặc chết) khi dùng đưa vào cơ thể sẽ giúp cơ thể tạo kháng thể để khi nhiễm mầm bệnh thật, cơ thể có kháng thể giúp tiêu diệt được mầm bệnh.

           Văcxin ngừa bệnh dại (văcxin dại) có nhiều loại nhưng nói chung đều chứa siêu vi (còn gọi là virus) gây bệnh dại đã làm cho bất hoạt (xem như làm cho chết đi, không còn khả năng gây bệnh). Khi nghi ngờ bị chó dại cắn, người bị nạn sẽ được tiêm ngừa văcxin dại đúng cách để 7-10 ngày sau khi tiêm, cơ thể người đó sinh ra đủ kháng thể chống lại siêu vi dại có thể đã nhiễm và phát triển.

           Cũng giống như bất cứ loại thuốc nào khác, văcxin dại ngoài tác dụng rất quý là ngừa bệnh dại (nên lưu ý cho tới nay ngừa được bệnh dại chỉ có tiêm ngừa văcxin dại chứ không có phương cách nào khác) vẫn có thể gây ra phản ứng có hại (gọi là ADR).

           ADR của văcxin dại có thể thuộc loại tại chỗ như gây ngứa, đau, sưng tại chỗ tiêm. Hoặc thuộc loại toàn thân (cũng thuộc loại hiếm tức không thường xuyên xảy ra) như gây buồn nôn, ói, đau bụng, tiêu chảy, nhức đầu, mỏi mệt, chóng mặt, đau họng, sốt, đau cơ, đau khớp, dị ứng (có thể gây sốc phản vệ). Hoặc thuộc loại rất hiếm là văcxin dại có thể gây các phản ứng liệt não, chứ không có tài liệu chính thức nào ghi nhận văcxin dại gây mất trí nhớ.

           Như vậy, trường hợp của bạnqua mô tả trong thư, việc mất trí nhớ của bạn không thể khẳng định là do hậu quả của tiêm ngừa văcxin dại. Hơn nữa, bạn đã tiêm ngừa dại cách đây bốn năm và nay mới xuất hiện “tình trạng quên đầu, quên đuôi” trong khi ADR thần kinh của văcxin dại đã kể ở trên, nếu xảy ra thường chỉ trong thời gian ngắn sau khi tiêm ngừa. Biểu hiện mất trí nhớ có thể do nhiều nguyên nhân. Tốt nhất bạn nên đi khám ở bác sĩ chuyên khoa nội thần kinh để xác định nguyên nhân của sự sút giảm trí nhớ và có hướng điều trị đúng đắn.

           Điều xin được nhắc lại, cho tới nay ngừa được bệnh dại chỉ có tiêm ngừa văcxin dại chứ không có phương cách nào khác. Vì vậy, khi bị chó cắn phải đi tiêm ngừa dại, chứ đừng nghe lời đồn “tiêm ngừa dại sẽ mất trí nhớ, rất nóng và có hại cho sức khỏe” mà chối bỏ phương cách hiện nay được xem là duy nhất để ngừa bệnh nguy hiểm là bệnh dại.

Câu 4: Có thể làm thịt chó, mèo dại để ăn không?

Trả lời:

Không ăn thịt chó bệnh

           Theo các chuyên gia y tế, khi bị chó cắn, phải rửa vết thương ngay bằng xà phòng, tạm thời với các loại dung dịch sát khuẩn, sau đó chuyển ngay đến cơ sở y tế chích huyết thanh kháng dại và chích vắc-xin ngừa dại. Đối với con chó, không nên đập chết mà phải nhốt lại để theo dõi những biểu hiện bất thường.

            Việc ăn thịt chó dại đã nấu chín trên lý thuyết có thể không sao vì virut đã chết. Tuy nhiên, người làm thịt chó nếu bị dính nước bọt hoặc dịch trong não tủy của chó vào mắt hay bị các vết trầy xước ở tay do chạm vào răng chó thì có thể nhiễm bệnh. Tốt nhất không làm thịt chó bệnh để ăn. Cần chôn và rắc vôi xử lý xác chó bệnh dại.

Câu 5: Hiện tại có phương pháp xét nghiệm nào để kiểm tra virut dại có trong cơ thể sau khi bị có cắn hay không?

Trả lời

            Không có một loại xét nghiệm nào để tìm ra virut dại. Sau khi bị chó cắn thì không cần phải làm xét nghiệm, bạn chỉ cần theo dõi con chó tối thiểu trong 10 ngày để phát hiện những biểu hiện bất thường như: sùi bọt mép, bị ốm sau khi cắn. Khi bị động vật nghi dại cắn, phải đưa ngay nạn nhân đến cơ sở y tế để tiêm phòng.

Câu 6: Bệnh dại có lây từ người sang người không?

Trả lời

            Mọi người thường bị bệnh dại từ vết cắn của động vật bị dại. Người ta cũng có thể bị bệnh dại nếu chất gây nhiễm từ động vật dại (nước bọt chẳng hạn) tiếp xúc trực tiếp với mắt, mũi, miệng hoặc vết thương, nhưng những trường hợp như vậy thì hiếm.

            Những trường hợp dại lây truyền từ người sang người duy nhất được ghi nhận đầy đủ là tám người được ghép giác mạc và ba người được ghép tạng đặc (solid organs). Nguy cơ này giảm xuống với Hướng dẫn chấp nhận cho giác mạc và tạng phù hợp cũng như việc hiếm có người bị dại ở Hoa Kỳ.

            Bên cạnh lây truyền từ ghép giác mạc và tạng, về mặt lý thuyết, các phơi nhiễm cắn và không cắn gây ra bởi người bị nhiễm có thể lây truyền bệnh dại, nhưng chưa có trường hợp nào được ghi nhận. Tiếp xúc thông thường như chạm vào người bị bệnh dại hoặc tiếp xúc với dịch hoặc mô không gây nhiễm (nước tiểu, máu, phân) không phải là phơi nhiễm và không cần dự phòng sau phơi nhiễm. Ngoài ra, tiếp xúc với một người đang được tiêm vắc xin dại không phải là phơi nhiễm với bệnh dại và không cần dự phòng sau phơi nhiễm.