Ung thư vú

1. Khái niệm: 

        Ung thư vú là ung thư ác tính thường phát hiện ở tế bào biểu mô tuyến vú, là một trong những loại ung thư ác tính nguy hiểm thường gặp ảnh hưởng đến sức khỏe cơ thể phụ nữ thậm chí còn nguy hiểm đến tính mạng. Ung thư vú ở nam giới thường hiếm gặp hơn.

2. Yếu tố nguy cơ mắc bệnh ung thư vú:

        – Mẹ bị ung thư vú thì con gái hay chị em có nguy cơ, bị ung thư vú 2 bên thì con gái hay chị em có nguy cơ mắc 50%.

        – Không đẻ. Chửa đẻ muộn trên 35 tuổi.

        – Đẻ nhưng không cho con bú.

        – Sản khoa: Những người chưa kết hôn dễ bị mắc ung thư vú hơn người kết hôn 2 lần.

        – Bức xạ ion hóa: Tuyến vú là bộ phận mẫn cảm với bức xạ ion.

        – Có kinh nguyệt sớm và mãn kinh muộn: Có kinh nguyệt sớm, mãn kinh muộn là 2 nguyên nhân nguy hiểm chủ yếu của căn bệnh ung thư vú.

        – Kích thích: Estrogen kích thích sự gia tăng của tế bảo biểu mô tuyến vú quá độ cũng là nguyên nhân nghiêm trọng gây ung thư vú.

        – Trầm cảm và căng thẳng quá mức: Thần kinh thường bị trầm cảm, cuộc sống không hạnh phúc cũng là nguyên nhân dẫn đến căn bệnh ung thư vú. 

3. Xét nghiệm:

Khi đi khám vú Bác sĩ nghi ngờ có các khối bướu trong vú thì bác sĩ chỉ định làm các xét nghiệm sau:

        – Siêu âm tuyến vú.

        – Sinh thiết tuyến vú.

        – Xét nghiệm tế bào học: Chọc hút bằng kim nhỏ để lẫy mẫu bệnh phẩm.

        – Chụp nhũ ảnh: Chụp X- Quang vú đặc biệt

        – Chụp cắt lớp vi tính CT, chụp cộng hưởng tử MRI.

4. Các giai đoạn của ung thư vú:

Giai đoạn 1:

        – Khối u có kích thước <2,5 cm

        – Hạch nách, hạch thượng đòn chưa di căn.

Giai đoạn 2:  

        – Khối u có kích thước 2,5 đến 5cm

        – Hạch nách có di căn ( nhỏ, rắn, nhiều hạch)

Giai đoạn 3:

         – Khối u có kích thước từ 5 đến 7 cm

         – Hạch nách đường kính >3 cm, hay 2, 3 hạch dính vào nhau.

Giai đoạn 4:

        – Khối u thâm nhiễm vào thành ngực, dính vào da.

        – Hạch thượng đòn bị ung thư. 

5. Điều trị:

Giai đoạn 1:

Phẫu thuật cắt tuyến vú mở rộng, vét hạch nách, tia xạ hậu phẫu. Nếu bệnh nhân trẻ, còn kinh nguyệt thì cắt buồng trứng điều trị nội tiết ( chống di căn xương). Theo Quốc tế điều trị giai đoạn này bảo tồn, lấy u vú rộng rãi, vét hạch nách.

Giai đoạn 2:

Phẫu thuật, tia xạ hậu phẫu. Phương pháp Patey: cắt tuyến vú mở rộng, vét hạch.

Giai đoạn 3:

        – Tia xạ tiền phẫu

        – Cho bệnh nhân nghỉ 20 ngày.

        – Phẫu thuật Patey: Cắt tuyến vú mở rộng, vét hạch.

        – Khi tốt rồi dùng tia hậu phẫu.

        – Tiền mãn kinh: Cắt buồng trứng, điều trị hóa chất.

Giai đoạn 4:

        – Tia xạ và hóa chất là chính.

        – Nếu vỡ loét, chảy máu làm phẫu thuật sạch sẽ, cắt vú đơn thuần.

6. Tự kiểm tra phát hiện ung thư vú:

        – Kiểm tra đều đặn: Bạn có thể thực hiện các cuộc kiểm tra chính mình tại nhà. Bỏ quần áo đứng trước gương: Hai vai rủ xuống, quan sát đường cong ở hai bên vú có bị thay đổi không, cùng độ cao liệu vú, đầu vú, da ở vú có bị bong da hoặc sần sùi lở loét, đầu vú cao hoặc teo nhỏ 1 cách bất thường.

        – Dùng các đầu ngón tay như: ngón tay cái, ngón tay út để xoa tuyến vú.

        – Có thể áp dụng kiểm tra bằng cách xoa nhẹ từ ngoài vào trong.

        – Đặt tay xuống nách xem liệu có thể sờ tới hạch không, chú ý không được bỏ sót bất cứ bộ phận nào, kiểm tra vú xong, dùng ngón trỏ và ngón giữa ấn nhẹ đầu vú quan sát xem liệu có bị tiết dịch không.

        – Giơ hai tay lên cao, quan sát xem ở vú có bị lồi lõm không, quan sát hình dáng của vú ở nhiều góc độ.

        – Chụp nhũ ảnh. Từ tuổi 40 trở đi, phụ nữ được khuyên chụp nhũ ảnh ít nhất 1 lần mỗi năm. Việc này sẽ giúp phát hiện sớm sự hiện diện của khối u để tăng cơ hội sống sót nếu mắc bệnh.

7. Chế độ dinh dưỡng:

7.1. Nguyên tắc lựa chọn thực phẩm:

        – Chọn thực phẩm tươi sạch, có nguồn gốc sản xuất rõ ràng, đảm bảo được tiêu chuẩn chất lượng vệ sinh an toàn thực phẩm.

        – Đa dạng hóa các loại thực phẩm trong khẩu phần ăn nhằm đảm bảo cung cấp đầy đủ các chất dinh dưỡng cho cơ thể khỏe mạnh, các vi chất dinh dưỡng và các vitamin giúp cho cơ thể chống lại sự lão hóa, dọn các gốc tự do ngăn ngừa căn bệnh ung thư…

        – Sử dụng thực phẩm tươi đã được làm sạch và bảo quản trong điều kiện lạnh, tránh sử dụng thực phẩm ướp muối mặn, thực phẩm qua chế biến ở nhiệt độ cao, thực phẩm qua xào rán dầu mỡ nhiều lần.

        – Chế độ ăn giảm đạm độ năng lượng: Tránh ăn quá nhiều thực phẩm giàu đạm, giàu đường và lipid, nên ăn nhiều rau và hoa quả.

        – Tránh uống các nước uống có chứa cồn như rượu, bia… Có nghiên cứu chứng minh mối liên quan giữa ung thư vòm họng, ung thư thực quản, ung thư vú, ung thư gan với các loại đồ uống này.

7.2 Các nhóm thực phẩm cần đảm bảo đủ trong khẩu phần ăn:

        – Đạm: Thịt cung cấp cho cơ thể các loại axit amin (nguyên liệu cấu tạo các loại protein trong cơ thể). Để đảm bảo cung cấp đủ các loại axit amin cần ăn đa dạng các loại thực phẩm, khẩu phần ăn phải cân đối giữa protein động vật và thực vật.
          Các loại thịt màu trắng như thịt các loại gia cầm sẽ có lợi hơn cho sức khỏe. Cơ thể cũng cần bổ sung thêm các nguồn sắt, kẽm… từ các loại thịt có màu đỏ như thịt lợn nạc, thịt bò… Các loại tôm, cua cá, nhuyễn thể và hải sản. Hơn nữa đây còn là nguồn cung cấp các axit amin và vi chất dinh dưỡng rất quý cho cơ thể.

        – Tinh bột: Nên chọn cung cấp từ các loại ngũ cốc còn nguyên hạt (gạo, ngô, lúa mì, hạt lúa mạch), các loại củ (khoai tây, khoai lang, khoai sọ, củ sắn…). Tránh các loại thực phẩm chế biến sẵn chứa đường đơn, gây nhiều tác hại cho cơ thể, đồng thời các chất phụ gia cho thêm vào thực phẩm trong quá trình chế biến và bảo quản cũng là một trong những nhân tố góp phần làm gia tăng tỉ lệ bệnh ung thư.

        – Chất béo (Lipid): Là chất cho giá trị năng lượng cao, giúp hình thành cấu trúc tế bào cơ thể. Do đó trong khẩu phần cần phải có một hàm lượng Lipid nhất định. Trong lipid có chứa các loại axit béo không no và axit béo no,hàm lượng axit béo không no không quá 50%, trong đó axit béo không no có nhiều nối đôi nên dưới 10% tổng năng lượng.

        – Rau quả: Chọn các loại quả tươi sạch, đảm bảo chất lượng vệ sinh an toàn thực phẩm, bảo quản trong điều kiện lạnh, hạn chế làm mất các vitamin trong quá trình chế biến cũng như sơ chế, bảo quản. Rau quả rất có lợi cho sức khỏe do cung cấp các loại vitamin.

* Chú ý: Nên luôn giữ cơ thể ở mức cân nặng lý tưởng cho phép theo khuyến cáo mức tính dựa vào chỉ số khối cơ thể (BMI).

 7.3 Chế độ dinh dưỡng trong các đợt truyền hóa chất, phẫu thuật, xạ trị:

        – Một nguyên tắc trong điều trị bệnh ung thư là luôn tránh giảm cân và giữ cân nặng lý tưởng cho phép. Khi bệnh nhân chấp nhận phối hợp với phương pháp lựa chọn điều trị ung thư, nên cho bệnh nhân ăn một chế độ ăn giàu chất dinh dưỡng.

        – Tăng cung cấp các chất dinh dưỡng cao trong khẩu phần, tăng các vitamin và vi chất dinh dưỡng, đặc biệt các thực phẩm có chứa nhiều chất chống ôxy hóa. Các chất xơ và các chất chống ôxy hóa nên cung cấp nhiều trước và sau các đợt điều trị nhằm giảm thiểu việc làm giảm tác dụng của các đợt truyền hóa chất, xạ trị… Các bữa ăn cũng nên được ăn trước hoặc sau 4 giờ trước hoặc sau khi điều trị.

        – Trong quá trình tiến hành phẫu thuật, truyền hóa chất, xạ trị, hoặc kết hợp các phương pháp điều trị làm cho bệnh nhân mệt mỏi, nôn nhiều… không thể cung cấp thức ăn bằng đường tiêu hóa, các bác sĩ điều trị sẽ chỉ định cho bệnh nhân nuôi dưỡng theo đường tĩnh mạch như truyền đường, đạm, điện giải… đảm bảo đủ mức dinh dưỡng cho cơ thể.

         – Khuyến khích bệnh nhân ăn tự nguyện và chọn các món ăn, các thực phẩm theo sở thích của bệnh nhân, chế độ ăn lúc đầu cần cung cấp nhiều năng lượng được cung cấp từ tinh bột sau đó tăng dần lượng đạm, chất xơ nhằm đảm bảo tiêu hóa tốt cho bệnh nhân…

8. Cách phòng chống bệnh ung thư vú:

        – Dùng một chút dầu ôliu hoặc dầu hoa anh thảo xoa bóp ngực, một chút dầu này sẽ giúp ngực bạn được thư giãn, da ngực trở nên mềm mại và quan trọng là phòng chống ung thư vú hữu hiệu.

         – Duy trì cân nặng hợp lý: Béo là nguyên nhân phát bệnh của bệnh ung thư vú

         – Không được uống rượu: Uống rượu đối với phụ nữ nguy hiểm còn cao hơn gấp nhiều lần so với nam giới

         – Duy trì tâm lý: Trầm cảm căng thẳng sẽ làm cho mỡ máu tăng cao.

        – Không dùng các loại thuốc kích thích: Dùng thuốc kích thích có thể làm rối loạn nội tiết tố, làm tăng cao nguy hiểm của bệnh ung thư vú.

        – Uống ít cafe:  Vì trong cafe có chứa chất cafein, xanthine có thể thúc đẩy làm cho tuyến vú gia tăng, nhưng sự gia tăng tuyến vú lại có liên quan trực tiếp đến sự phát sinh ung thư vú.

        – Nên làm mẹ ở độ tuổi sinh lý phù hợp: Những người bị ung thư vú trung tuổi, cao tuổi, chưa kết hôn, những người sinh đẻ khi tuổi cao tỉ lệ mắc bệnh sẽ cao hơn.

        – Ăn uống một cách khoa học: Chế độ ăn một cách khoa học là để nhằm phát huy gen Catalase. 65% trong chúng ta đều mang loại gen ích lợi này. Gen catalase có tác dụng bảo vệ cơ thể khỏi ung thư bằng việc biến những chất độc hại trong mô vú thành nước và ôxy vô hại. Ăn hoa quả thường xuyên giúp tăng khả năng bảo vệ loại gen này lên 5% và ăn rau xanh hàng ngày sẽ giúp khả năng tự bảo vệ của cơ thể bạn lên tới 28%. Đậu nành và các sản phẩm từ đậu đã được chứng minh là có tác dụng phòng chống ung thư vú rất tốt. Tuy nhiên, không nên vì vậy mà ăn các sản phẩm từ đậu nành quá nhiều. Nếu bạn ăn quá nhiều đậu nành, cơ thể bạn sẽ chứa nhiều isofavones – một chất tốt cho phụ nữ nhưng với lượng quá nhiều thì sẽ giúp các tế bào ung thư vú phát triển. Các nhà khoa học Mỹ khuyên rằng: Bạn nên uống 1-2 cốc sữa đậu nành mỗi ngày hoặc ăn 113g đậu phụ là vừa đủ để bảo vệ sức khỏe của bạn trước nguy cơ ung thư vú.

        – Tập thể dục thường xuyên. Nhiều cuộc nghiên cứu cho thấy tập thể dục thường xuyên là phương cách phòng ngừa bệnh ung thư vú mạnh mẽ nhất. Nên dành 30 phút tập thể dục ở mức độ vừa phải (chẳng hạn như đi bộ nhanh) ít nhất 5 ngày mỗi tuần. Phụ nữ đi bộ đều đặn 12 phút mỗi ngày có thể làm giảm nguy cơ mắc ung thư vú 18%.

        – Ngủ trong phòng tối: Giấc ngủ rất quan trọng với sức khỏe phụ nữ. Khi ngủ cơ thể bạn sẽ sản sinh ra một loại hormone có tên là Melatonin có khả năng ngăn ngừa sự phát triển của các tế bào ung thư vú. Ngủ với ánh sáng lớn và chói sẽ làm giảm quá trình sản xuất ra loại hormone này do đó đặt cơ thể bạn trước nguy mắc ung thư vú.

9. Mang thai và bệnh ung thư vú

         Những đứa bé được sinh ra từ những bà mẹ bị u vú hay thậm chí mắc ung thư vú (ung thư vú đã được điều trị dứt điểm) đa phần đều có sức khỏe hoàn toàn bình thường như những trẻ sơ sinh khác. 

        Chính bởi vậy, bạn có thể yên tâm ngay cả khi đang mang thai hay phải trải qua kỳ “vượt cạn” cùng với thời điểm phát hiện có khối u ở ngực. 

        Tuy nhiên, cũng phải khẳng định rằng việc áp dụng các liệu pháp trị bệnh bằng tia xạ hay hóa chất cũng có những ảnh hưởng ít nhiều đến sự phát triển của bào thai nếu như việc điều trị diễn ra trong suốt cả thời kỳ mang thai. 

        Theo các chuyên gia, nếu phát hiện sớm và điều trị nhanh chóng kịp thời cho những phụ nữ mắc u vú hay ung thư vú trong giai đoạn đầu của thai kỳ (thời kỳ 3 tháng đầu) sẽ giảm tối đa những nguy cơ gây hại cho bé. 

        Trong trường hợp phát hiện ra u vú hay ung thư vú trước khi có ý định mang thai thì tốt nhất là bạn chỉ nên thụ thai sau khoảng 2 năm điều trị dứt điểm. Cũng không thể loại trừ những tình huống xấu, ví như tế bào ung thư có thể sẽ lại tái xuất trở lại sau khi bạn đã được điều trị thì lúc đó thời gian chờ đợi sẽ phải lâu hơn. Tuy nhiên, phải nhấn mạnh thêm rằng, điều này còn phụ thuộc vào những yếu tố như thể trạng sức khỏe, tuổi tác… 

        Tuổi tác được xem như một nhân tố quan trọng nhất để quyết định việc có nên mang thai trong giai đoạn xuất hiện u hay ung thư vú. Trên thực tế, có đến khoảng 50% những phụ nữ gần đến tuổi trung niên (khoảng từ 30 – 40 tuổi), do phải trải qua những đợt điều trị hóa chất với cường độ lớn nên tác động tới cơ quan sinh sản (như việc rụng trứng, độ nhờn của âm đạo…) là không thể tránh khỏi. Vì thế, trước khi điều trị, bạn có thể thực hiện bảo quản trứng tại các bệnh viện. 

        Ngay cả khi không phải điều trị bằng hóa chất, bạn cũng nên áp dụng cách “gửi trứng” này vì cần phải lường trước những ảnh hưởng tiêu cực tới khả năng thụ thai. 

        Bên cạnh đó, việc cho con bú đối với những phụ nữ đang hoặc đã mắc ung thư vú cũng là mối quan tâm hàng đầu của những bà mẹ. Theo kết quả nghiên cứu và điều tra, ở một số phụ nữ mắc ung thư vú thường được các chuyên gia khuyên nên áp dụng phẫu thuật để trị tận gốc căn bệnh. Nếu tình trạng bệnh của bạn chưa đến mức phải dùng đến phẫu thuật thì bạn vẫn có khả năng cho con bú sau khi sinh. Tuy nhiên, lượng sữa có thể sẽ thiếu hụt do tác động của điều trị bằng tia xạ và tốt nhất trong trường hợp này là không nên cho con bú ngay thời điểm đó.

10. Các câu hỏi liên quan :  

10.1. Tôi phát hiện thấy u cục ở ngực nhưng bác sĩ nói rằng đó không phải là ung thư vú. Vậy nó là cái gì? 

            Có rất nhiều nguyên nhân dẫn tới xuất hiện các u, cục ở ngực mà không phải là ung thư. Đối với các u nang, u xơ tuyến vú hay u mỡ thì là do viêm, đặc biệt là ở những phụ nữ đang cho con bú. Tuy nhiên, bất kỳ u cục nào, dù nhỏ tới đâu cũng cần được kiểm tra bởi bác sĩ. 

10.2. Có phải một số phụ nữ dễ nổi u cục và căng tức ngực khi “đến tháng”? 

            Mỗi phụ nữ sẽ có những biểu hiện khác nhau nhưng một nửa trong số này sẽ xuất hiện những u cục lổn nhổn mà thường sẽ xuất hiện trong tuần trước kỳ kinh. Các bác sĩ gọi đây là sự thay đổi đổi của các nang xơ tuyến vú và nó là bình thường, không phải ung thư ngay cả khi nó gây đau hay căng tức. 

10.3. Đi siêu âm ngực thấy có các khối giảm âm, vậy khối giảm âm là gì? có phải ung thư vú không?

Kết luận khối giảm âm ở vúi chỉ là kết luận của siêu âm, nghĩa là ở vú có một khối u. Muốn biết “nó lành hay ác” phải nhờ thêm các xét nghiệm sinh thiết mới khẳng định được.

10.4. Làm thế nào để bác sĩ biết chắc đó không phải là ung thư? 

            Bác sĩ sẽ thực hiện siêu âm hay chụp X-quang ngực. Những xét nghiệm này có thể phân biệt được các loại u cục khác nhau. Nếu có bất kỳ nghi ngờ nào, sẽ làm thêm xét nghiệm sinh thiết khối u. 

10.5.  Làm thế nào để biết rằng đó chỉ là hội chứng tiền kinh nguyệt? 

            Các u cục này sẽ giảm khi kỳ kinh bắt đầu – nếu đó là u cục ung bướu thì nó sẽ hoàn toàn không bị tác động bởi hormone chu kỳ. Cũng như vậy, loại u cục do chu kỳ thường ảnh hưởng tới cả 2 bầu ngực trong khi khối u ác tính chỉ tác động tới 1 bên ngực. Các u cục này thường ở phía trên ngực, hướng về phía vai. 

10.6. Sự xuất hiện của u nang là dấu hiệu ung thư? 

            Không hẳn như vậy. Chỉ khoảng 2% phụ nữ có u nang là bị ung thư. Tuy nhiên, u nang đúng là sẽ làm tăng nguy cơ mắc ung thư vú. 

10.7. Có nên lo lắng với các u di động? 

            Không. Đây là một dạng u xơ, một loại u lành tính phổ biến nhất. U di động này thường gặp ở phụ nữ tuổi 20-30 và có thể nhận thấy rõ sự xuất hiện của nó nhưng không thấy đau đớn. Chúng được gọi là “u chuột” vì chúng di động dưới da và có thể dịch chuyển khi dùng tay tác động.

10.8. Có cần thiết phải mổ bóc u nang lành tính? 

            Nếu đúng là u nang buồng trứng, thông thường bác sĩ sẽ chỉ yêu cầu theo dõi. Trừ khi nó gia tăng kích thước hoặc ở độ tuổi ngoài 40 thì mới cần phẫu thuật.

10.9. Bị ung thư vú, có cần kiêng loại thực phẩm nào không?

            Nói chung bị ung thư vú đã điều trị, hiện tại trong ăn uống hàng ngày không cần kiêng khem quá kỹ, nên ăn đa dạng và cân đối, đầy đủ các thực phẩm trong các nhóm thực phẩm chính. Nhưng nếu có các bệnh lý kèm theo như tăng huyết áp, tiểu đường, bệnh phổi mạn thì cần phải kiêng theo chế độ ăn của bệnh lý đó. Ví dụ bị tăng huyết áp thì nên hạn chế muối, hạn chế mỡ động vật, không nên ăn nhiều đồ chiên xào, ăn nhiều rau quả tươi,… Đối với người lớn tuổi uống thêm sữa rất tốt, nên uống sữa không đường và ít béo.

            Tóm lại, ngoài 1 chế độ ăn đúng, đa dạng, và cân đối, người bệnh cần có tinh thần thoải mái, tập thể dục thường xuyên, và quan trọng là phải kiểm tra định kỳ mỗi năm theo yêu cầu của BS chuyên khoa ung bướu (ví dụ: siêu âm vú, siêu âm bụng, phết tế bào âm đạo, X- quang phổi, kiểm tra các chỉ dấu ung thư,…).

10.10. Nam giới cũng bị ung thư vú, có đúng không? 

            Bệnh ung thư vú không chỉ gặp ở phụ nữ, mà ngay cả nam giới cũng bị. Tuy nhiên, ung thư vú ở nam giới là một bệnh hiếm gặp. Tuổi mắc bệnh thường là trên 50, cao hơn tuổi thường gặp ở nữ, tiên lượng ung thư vú ở nam xấu hơn nữ vì đa số bệnh nhân thường đến khám ở giai đoạn muộn, cho rằng nam giới không bị ung thư vú. Do vậy, khi phát hiện bệnh đã di căn theo đường máu. Những nam giới thường xuyên hút thuốc lá hoặc lạm dụng đồ uống có cồn thuộc nhóm dễ bị ung thư vú nhất.

           Khi nghi ngờ có ung thư vú cần chú ý tìm các triệu chứng sau: sờ thấy u cục không đau ở dưới núm vú hay quanh quầng vú (cơ ngực của nam mỏng nên dễ phát hiện), mật độ rắn chắc, khó xác định ranh giới, có thể thấy tiết dịch ở núm vú, có khi bị tụt hay loét núm vú. Để phát hiện sớm, quý ông cũng nên tự kiểm tra vú định kỳ 1-2 tháng một lần.