Viêm tiền liệt tuyến

1. Khái niệm :

  Viêm tuyến tiền liệt là thuật ngữ chung chỉ tình trạng viêm của tuyến tiền liệt – một cơ quan có kích thước và hình dạng giống quả óc chó, nằm ngay dưới bàng quang của nam giới.

Chức năng chính của tuyến tiền liệt là sản sinh ra tinh dịch, chất lỏng giúp nuôi dưỡng và vận chuyển tinh trùng.

2. Các dấu hiệu và triệu chứng :

       Tuyến tiền liệt viêm có thể gây ra nhiều triệu chứng khác nhau, bao gồm tiểu gấp, tiểu rắt và cảm giác đau hoặc nóng rát khi đi tiểu –  thường đi kèm với đau vùng chậu, háng  hoặc thắt lưng.

       Viêm tuyến tiền liệt biểu hiện ở nhiều thể. Thể cấp tính là ít gặp nhất, nhưng cũng nặng nhất. Triệu chứng thường đột ngột và phải nằm viện. Triệu chứng của viêm tuyến tiền liệt mạn tính có khuynh hướng diễn tiến chậm hơn và không nặng như viêm tuyến tiền liệt cấp tính.   

       Các dấu hiệu và triệu chứng của viêm tuyến tiền liệt rất khác nhau tuỳ thuộc vào nguyên nhân gây viêm.

Typ I – Viêm tuyến tìền liệt cấp do vi khuẩn :

Dấu hiệu và triệu chứng của bệnh thường đột ngột và có thể bao gồm:

       –        Sốt và rét run

       –        Cảm giác giống như cúm

       –        Đau trong tuyến tiền liệt, thắt lưng hoặc vùng sinh dục

       –        Các vấn đề về tiết niệu, bao gồm tiểu gấp, tiểu rắt, tiểu khó hoặc tiểu buốt, không tiểu được hết và có máu trong nước tiểu.

       –        Đau khi xuất tinh

       –        Viêm tuyến tiền liệt cấp là một bệnh nghiêm trọng. Hãy đi khám ngay nếu bạn có bất kỳ dấu hiệu và triệu chứng nào trong số này.

Typ II — Viêm tuyến tiền liệt mạn tính do vi khuẩn :

       Các dấu hiệu và triệu chứng của dạng viêm tuyến tiền liệt này diễn biến chậm hơn và thường không nặng như viêm tuyến tiền liệt cấp. Thêm vào đó, thời gian triệu chứng tốt lên thường xen kẽ với thời gian triệu chứng xấu đi. 

Các dấu hiệu và triệu chứng của viêm tuyến tiền liệt mạn do vi khuẩn bao gồm:

       –        Tiểu gấp và tiểu rắt.

       –        Đau hoặc cảm giác nóng rát khi đi tiểu.

       –        Đau trong tuyến tiền liệt

       –        Đi tiểu nhiều vào ban đêm (chứng tiểu đêm).

       –        Đau thắt lưng và vùng sinh dục.

       –        Khó bắt đầu hoặc tiếp tục tiểu tiện, hoặc nước tiểu chảy chậm.

       –        Đôi khi có máu trong tinh dịch hoặc nước tiểu.

       –        Đau khi xuất tinh.

       –        Sốt nhẹ.

       –        Nhiễm trùng bàng quang tái diễn.

Typ III — Viêm tuyến tiền liệt mạn tính không do vi khuẩn :

       Viêm tuyến tiền liệt mạn tính không do vi khuẩn là thể hay gặp nhất, và cũng ít được hiểu rõ nhất. Thậm chí các nhà nghiên cứu còn chưa chắc chắn về nguyên nhân.

       Nói chung, dấu hiệu và triệu chứng của viêm tuyến tiên liệt mạn tính không do vi khuẩn tương tự như viêm tuyến tiền liệt mạn tính do vi khuẩn, mặc dù bạn không bị sốt. Tuy nhiên, khác biệt chính là xét nghiệm không phát hiện thấy vi khuẩn trong nước tiểu và tinh dịch. Nhưng bạn có thể có bạch cầu trong nước tiểu và tinh dịch, tuỳ thuộc vào dạng viêm tuyến tiền liệt mạn tính không do vi khuẩn. Typ IIIA là viêm tuyến tiền liệt mạn tính có viêm không do vi khuẩn. Typ IIIB là viêm tuyến tiền liệt mạn tính không có viêm không do vi khuẩn. Không có bạch cầu trong nước tiểu hoặc tinh dịch của bệnh nhân týp IIIB.

       Một dạng viêm tuyến tiền liệt khác – Typ IV hay viêm tuyến tiền liệt có viêm không triệu chứng – không cần điều trị.

* Lưu ý : Dễ chẩn đoán nhầm với các chứng bệnh sau :

       Viêm tuyến tiền liệt có thể rất khó chẩn đoán, một phần vì các dấu hiệu và triệu chứng của nó thường giống với nhiều bệnh khác. Ví dụ, nhiễm trùng bàng quang hoặc niệu đạo – có thể gây cảm giác mót tiểu, nóng rát hoặc đôi khi có máu trong nước tiểu, tương tự như dấu hiệu và triệu chứng của viêm tuyến tiền liệt.

       Hơn nữa, viêm tuyến tiền liệt không do vi khuẩn có viêm hoặc không có viêm có thể xuất hiện những dấu hiệu và triệu chứng y hệt và chỉ phân biệt được bằng cách xét nghiệm.   

3. Nguyên nhân :

       Tuyến tiền liệt là một cơ quan có kích thước bằng quả óc chó nằm sau xương mu và trước trực tràng ở nam giới. Nó được cấu tạo bằng cơ trơn, mô xốp, các ống và các tuyến nhỏ. Chức năng chính của tuyến tiền liệt là sinh ra tinh dịch –  dịch vận chuyển tinh trùng.

       Lúc mới đẻ, tuyến tiền liệt của bé trai có kích thước bằng hạt đậu Hà Lan. Nó to lên chút ít trong thời thơ ấu và sau đó lớn vọt lên ở tuổi dậy thì. Khi được 20 tuổi, tuyến tiền liệt có kích thước của người trưởng thành. Sau tuổi 45, tuyến tiền liệt thường bắt đầu to lên một lần nữa khi các tế bào ở phần giữa tuyến bắt đầu sinh sản nhanh hơn bình thường.

       Mặc dù không phải là bộ phận kỹ thuật của hệ tiết niệu, song tuyến tiền liệt có vai trò rất quan trọng đối với tiết niệu. Đó là vì tuyến tiền liệt bao quanh phần đỉnh của ống dẫn nước tiểu từ bàng quang (niệu đạo). Bình thường, vị trí của tuyến tiền liệt không phải là vấn đề. Nhưng nhiễm trùng hoặc viêm có thể làm tuyến tiền liệt sưng nề, làm hẹp niệu đạo và ảnh hưởng đến khả năng tiểu tiện. Đây chính là tình trạng xảy ra trong viêm tuyến tiền liệt, mặc dù nguyên nhân viêm tuỳ thuộc vào thể viêm tuyến tiền liệt.

Viêm tuyến tiền liệt cấp do vi khuẩn :

       Vi khuẩn có trong đường tiết niệu hoặc đại tràng gây nên kiểu viêm tuyến tiền liệt này. Hay gặp nhất, viêm tuyến tiền liệt cấp bắt nguồn từ tuyến tiền liệt, nhưng đôi khi nhiễm trùng có thể lan từ nhiễm trùng bàng quang hoặc niệu đạo

 Viêm tuyến tiền liệt mạn tính do vi khuẩn :

       Chưa hoàn toàn rõ nguyên nhân gây nên nhiễm trùng mạn tính do vi khuẩn. Đôi khi vi khuẩn vẫn ở trong tuyến tiền liệt  sau khi viêm tuyến tiền liệt cấp tính.  Ống thông dùng để dẫn lưu nước tiểu trong bàng quang, chấn thương hệ tiết niệu hoặc nhiễm trùng ở những vùng khác của cơ thể đôi khi có thể là nguồn vi khuẩn.

Viêm tuyến tiền liệt mạn tính không do vi khuẩn :

       Các nhà nghiên cứu chưa biết chính xác  nguyên nhân gây ra 2 týp viêm tuyến tiền liệt mạn tính không do vi khuẩn, mặc dù có nhiều giả thuyết về các tác nhân gây bệnh, gồm:

       –        Các tác nhân nhiễm trùng khác. Một số chuyên gia tin rằng viêm tuyến tiền liệt không do vi khuẩn là do một tác nhân nhiễm trùng nào đó không phát hiện được bằng các xét nghiệm chuẩn.

       –        Mang vác nặng. Việc mang vác vật nặng khi bàng quang đầy có thể khiến nước tiểu tràn vào tuyến tiền liệt.

       –        Một số nghề nghiệp. Những nghề khiến tuyến tiền liệt của bạn bị rung mạnh, như lái xe tải hoặc điều khiển máy hạng nặng cũng có vai trò.

       –        Hoạt động thể lực. Mặc dù tập luyện thường xuyên, nhất là chạy bộ hoặc đi xe đạp, là rất tốt cho cơ thể, song nó có thể kích thích tuyến tiền liệt.

       –        Co thắt cơ vùng chậu. Đi tiểu khi cơ vòng không giãn có thể gây áp lực cao trong tuyến tiền liệt và các triệu chứng.

       –        Bất thường cấu trúc đường tiết niệu. Hẹp niệu đạo có thể làm tăng áp lực khi đi tiểu và gây ra các triệu chứng.

4. Các yếu tố nguy cơ :

Bạn dễ bị viêm tuyến tiền liệt hơn nếu bạn là nam giới ở trong độ tuổi 25-45. Bạn cũng bị tăng nguy cơ nếu bạn:

       –        Gần đây có bị nhiễm trùng bàng quang hoặc nhiễm trùng niệu đạo.

       –        Gần đây có đặt ống thông tiểu trong khi làm thủ thuật y khoa.

       –        Giao hợp đường hậu môn không áp dụng biện pháp bảo vệ hoặc mắc bệnh lây qua đường tình dục như chlamydia hoặc lậu.

       –        Việc đi tiểu bị gián đoạn.

       –        Làm công việc khiến bạn bị rung mạnh, như lái xe tải hoặc vận hành thiết bị nặng.

       –        Thường xuyên chạy bộ hoặc đi xe đạp.

5. Khi nào cần đi khám ?

       Đi khám bác sĩ nếu bạn có dấu hiệu và triệu chứng viêm tuyến tiền liệt, như khó chịu và đau khi đi tiểu dai dẳng, đái ra máu hoặc tinh dịch, hoặc đau khi xuất tinh – đặc biệt nếu các dấu hiệu và triệu chứng này xảy ra đột ngột. Khi không được điều trị, viêm tuyến tiền liệt có thể dẫn đến những vấn đề nghiêm trọng hơn. Cũng cần đi khám bác sĩ để loại trừ những chứng bệnh khác có thể gây tổn thương bàng quang hoặc thận.

       Nếu bạn đang điều trị bệnh viêm tuyến tiền liệt cấp do vi khuẩn, cũng nên đi khám bác sĩ khi bạn kết thúc liệu trình kháng sinh để đảm bảo rằng nhiễm trùng đã được giải quyết. Đây cũng lúc thích hợp để thảo luận xem bạn cần làm gì để ngăn ngừa tái phát.

       Ngoài ra, phần lớn nam giới được kiểm tra tuyến tiền liệt trong khi khám sức khoẻ thường kì. Nếu bác sĩ của bạn không tiến hành thăm trực tràng khi bạn đi khám sức khỏe, hãy hỏi xem liệu bạn có cần được thăm trực tràng không. 
Sàng lọc và chẩn đoán :

Chẩn đoán là một quá trình gồm 2 bước : 

Bước một bao gồm loại trừ những chứng bệnh khác có thể gây nên dấu hiệu và triệu chứng.

Bước hai là xác định loại viêm tuyến tiền liệt mà bạn mắc phải. 

       Bác sỹ sẽ bắt đầu bằng việc khai thác bệnh sử và tiến hành khám thực thể. Bạn được yêu cầu điền vào bảng câu hỏi định lượng mức độ triệu chứng.

       Khám thực thể  bao gồm kiểm tra khối sừng nề vùng bụng và hố chậu và thăm trực tràng bằng tay để kiểm tra tuyến tiền liệt. Ý nghĩ về việc thăm trực tràng có thể khiến bạn xấu hổ, tuy nhiên phần lớn nam giới chỉ khó chịu đôi chút trong khi khám, và việc làm này có thể giúp phát hiện ung thư tuyến tiền liệt cũng như viêm tuyến tiền liệt và các rối loạn tuyến tiến liệt khác.

       Trong khi thăm trực tràng, bác sĩ sẽ dùng tay để kiểm tra tuyến tiền liệt của bạn bằng cách nhẹ nhàng luồn một ngón tay có đi găng và bôi trơn vào trực tràng. Vì tuyến tiền liệt nằm cạnh trực tràng, nên bằng cách này bác sĩ có thể  sờ được mặt sau của tuyến. Nếu tuyến có cảm giác to và mềm khi sờ thì có thể bạn bị viêm tuyến tiền liệt.

       Bác sĩ cũng sẽ làm xét nghiệm nước tiểu và tinh dịch để tìm vi khuẩn và bạch cầu nhằm xác định chẩn đoán viêm tuyến tiền liệt. Có thể thu được tinh dịch trong khi thăm trực tràng bằng cách xoa nắn tuyến tiền liệt và lấy chất dịch chảy ra từ đầu dương vật (lỗ niệu đạo).

6. Các biến chứng :

       Không có bằng chứng cho thấy viêm tuyến tiền liệt cấp hoặc mạn tính làm tăng nguy cơ ung thư tuyến tiền liệt, nhưng nó có thể làm tăng nồng độ kháng nguyên đặc hiệu tuyến tiền liệt (PSA) trong máu. PSA là một chất được sản sinh tự nhiên trong tuyến tiền liệt và nồng độ cao trong máu đôi khi – nhưng không phải luôn luôn – là dấu hiệu của ung thư tuyến tiền liệt. Vì lý do này, nếu bạn có nồng độ PSA cao và cũng bị viêm tuyến tiền liệt cấp tính, bạn nên kiểm tra lại sau khi điều trị bằng kháng sinh.   

       Vì viêm tuyến tiền liệt cản trở sản sinh tinh dịch và xuất tinh, nên đôi khi bệnh ảnh hưởng đến khả năng sinh sản. Một số ít nghiên cứu cũng chỉ ra rằng nam giới bị viêm tuyến tiền liệt có thể có chất lượng tinh trùng kém. Ngoài ra, viêm tuyến tiền liệt cấp không được điều trị có thể dẫn đến bí đái và nhiễm trùng máu. 

7. Điều trị :

       Khi bác sĩ đã xác định được thể viêm tuyến tiền liệt, bạn và bác sỹ sẽ cùng nhau vạch ra kế hoạch điều trị bệnh. Kế hoạch điều trị có thể bao gồm thuốc, lý liệu pháp và trong một số ít trường hợp bao gồm cả phẫu thuật. Nếu bạn bị viêm tuyến tiền liệt cấp, bạn có thể phải viện một vài ngày để tiêm kháng sinh vào tĩnh mạch.

Thuốc
       Tuỳ theo týp viêm tuyến tiền liệt, một số thuốc có thể giúp giải quyết hoặc kiểm soát triệu chứng. 

Những thuốc này bao gồm:

        Kháng sinh. Nói chung, kháng sinh là điều trị đầu bảng cho tất cả các thể viêm tuyến tiền liệt do vi khuẩn. Bác sĩ sẽ bắt đầu bằng kháng sinh phổ rộng nhưng cũng có thể chuyển sang thuốc khác khi đã xác định được typ vi khuẩn gây bệnh. Thời gian dùng thuốc tuỳ thuộc vào đáp ứng của bạn với thuốc. Nếu bạn bị viêm tuyến tiền liệt cấp, bạn có thể chỉ cần dùng thuốc trong một vài tuần. Còn viêm tuyến tiền liệt mạn tính do vi khuẩn thường kháng thuốc kháng sinh hơn và cần điều trị lâu hơn. Bạn có thể phải tiếp tục dùng thuốc trong khoảng 6 đến 12 tuần. Ở một số trường hợp nhiễm không bao giờ hết hẳn, và một số khác bị tái phát sớm sau khi ngừng thuốc. Nếu điều này xảy ra, bạn có thể cần dùng kháng sinh liều thấp vô thời hạn để chống lại nhiễm trùng hoặc thử phương pháp khác. Mặc dù nguyên nhân viêm tuyến tiền liệt không do vi khuẩn không phải là một nhiễm trùng, một số bác sĩ có thể kê đơn kháng sinh trong một vài tuần để xem triệu chứng có được cải thiện không. Vì những lý do còn chưa rõ, một số bệnh nhân bị viêm tuyến tiền liệt không do vi khuẩn có vẻ được lợi từ việc dùng liên tục kháng sinh liều thấp.   

        Chất chẹn Alpha. Nếu bạn bị tiểu khó, bác sĩ có thể kê chất chẹn alpha – một loại thuốc uống giúp làm giãn cổ bàng quang và các sợi cơ nơi tuyến tiền liệt nối với bàng quang. Thuốc giúp bạn đi tiểu dễ dàng hơn và đi hết lượng nước tiểu có trong bàng quang.   

        Thuốc giảm đau.  Đôi khi các thuốc giảm đau không kê đơn, như aspirin hoặc ibuprofen (Motrin, Advil, các thuốc khác) có thể làm bạn dễ chịu hơn. Tuy nhiên cần nhớ rằng uống quá nhiều những thuốc này có thể gây ra những tác dụng phụ như đau bụng, chảy máu tiêu hóa hoặc loét.  

        Lý liệu pháp. Một số bài tập và kỹ thuật thư giãn đặc biệt có thể ngăn ngừa được triệu trứng viêm tuyến tiền liệt ở một số nam giới, có lẽ bởi vì bắp thịt bị kích thích hoặc cở động có thể góp phần tăng cường sức khoẻ. 

Các kỹ thuật sử dụng thông thường bao gồm:   

       –        Thể dục: Căng và giãn cơ đáy chậu – đôi khi cùng với chườm nóng để cơ mềm dẻo hơn – có thể giúp làm giảm triệu chứng. Bác sỹ chuyên khoa lý liệu pháp sẽ chỉ cho bạn thấy những bài tập nào có lợi nhất cho bạn và thực hiện chúng như thế nào. Sau đó bạn có thể tự tập ở nhà.

       –        Phản hồi sinh học. Kỹ thuật này dạy cho bạn cách kiểm soát một số đáp ứng của cơ thể, bao gồm giãn cơ. Trong buổi tập phản hồi sinh học, bác sĩ sẽ đặt những điện cực và bộ cảm biến lên những phần khác nhau trên cơ thể bạn. Các điện cực được gắn với với màn hình hiển thị nhịp tim, huyết áp và độ căng cơ. Bạn sẽ thấy những thay đổi trên màn hình và học cách kiểm soát những thay đổi này. 

       –        Tắm ngồi. Ngâm nửa dưới cơ thể trong bồn nước ấm. Tắm nước ấm có thể làm dịu đau và làm giãn cơ vùng bụng dưới. Có rất ít cách điều trị dễ dàng hơn hoặc có tác dụng thư giãn như vậy.

       –        Xoa bóp tuyến tiền liệt. Một số bệnh nhân nhận thấy xoa bóp tuyến tiền liệt giúp làm giảm sung huyết nhờ làm thông những ống tuyến nhỏ bị tắc bởi viêm. Việc xoa bóp được thực hiện bằng một ngón tay đi găng, tương tự như trong thăm trực tràng. Tuy nhiên, thủ thuật này hiện nay ít được thực hiện. 

Các thủ thuật ngoại khoa. Phần lớn các bác sĩ không thích điều trị viêm tuyến tiền liệt bằng phẫu thuật. Nhưng bác sĩ của bạn có thể khuyên phẫu thuật để làm thông các ống tuyến bị tắc nếu bạn bị viêm do vi khuẩn và thuốc kháng sinh không cải thiện được triệu chứng hoặc khả năng sinh sản bị ảnh hưởng nặng nề. Phẫu thuật phải là cách điều trị viêm tuyến tiền liệt không do vi khuẩn.

Các điều trị khác.  Finasterid (Propecia, Proscar), một thuốc làm giảm nồng độ hormon trong tuyến tiền liệt, và liệu pháp nhiệt vi sóng đã thành công trong điều trị một số bệnh nhân, nhưng chưa có bằng chứng khoa học xác minh các biện pháp điều trị này.  

8. Tự chăm sóc :

       Vì các biện pháp điều trị truyền thống không phải lúc nào cũng hiệu quả với viêm tuyến tiền liệt, nên nhiều người đã thử thay đổi lối sống nhằm kiểm soát các triệu chứng của bệnh. Mặc dù chưa có bằng chứng khoa học chứng tỏ cách làm này là có ích, song bạn cũng có thể thử một vài gợi ý sau:

       –        Uống nhiều nước.

       –        Hạn chế hoặc tránh rượu, cà phê và thức ăn cay nóng.

       –        Đi tiểu đều đặn.

       –        Sinh hoạt tình dục thường xuyên.

       –        Nếu bạn đi xe đạp, Hay dùng loại xe có yên “chia đôi” để giảm sức ép lên tuyến tiền liệt.  

       Cuối cùng, nhiều bệnh nhân sẽ học được cách sống chung với bệnh bằng cách hạn chế những thứ làm triệu chứng nặng lên và chú trọng vào những thứ khiến họ cảm thấy tốt hơn. Đôi khi, chính bạn phải tìm ra cách để cải thiện tình trạng của bạn.

Thuốc bổ sung và thay thế ( tham khảo )

       Mặc dù cơ chế tác dụng của chúng còn chưa được hiểu rõ,  một số phương thuốc tự nhiên – bao gồm cọ lùn răng cưa, bổ sung kẽm và quercetin – giúp cho một số bệnh nhân xử lý được các triệu chứng của viêm tuyến tiền liệt.

9. Câu hỏi liên quan :

Hỏi : Khi bị viêm tuyến tiền liệt người bệnh có nên “yêu”? 

Đáp : Vấn đề “chăn gối”, người bệnh không cần phải “kiêng” chuyện “yêu”. Bởi thông thường thì chứng bệnh này không gây nên những tác động xấu trong cuộc “giao ban”. Nhưng cũng không phủ nhận rằng có những trường hơp người bệnh cảm thấy bị đau trong khi giao hợp hay đau khi “xuất quân”. Nếu người bệnh thuộc đối tượng này có thể sử dụng loại thuốc giảm đau ibuprofen hay aspirin. Lưu ý: uống quá nhiều các loại thuốc này dễ có những tác dụng phụ như đau bụng, chảy máu hoặc loét dạ dày.

            Nhưng nếu người bệnh phải chịu đựng cảm giác quá đau đớn khi “lâm trận”, thì hãy nên tạm gác chuyện phòng the sang một bên và đợi cho đến khi tình hình được cải thiện. Hơn nữa, nếu người bệnh bị viêm tuyến tiền liệt là do lây truyền quan đường tình dục, người bệnh nên tránh quan hệ tình dục trong thời gian điều trị, để bảo vệ “đối tác”.

        Hãy ngay lập tức được thăm khám nếu như bạn thấy xuất hiện những dấu hiệu như chảy máu, tổn thương cơ quan sinh dục hay quá trình xuất tinh bất thường từ “cậu nhỏ”.